-
1 замяться
1. сов.; разг.ҡаушап ҡалыу, ҡаушап туҡтап ҡалыу2. сов.; разг.ни әйтергә белмәү, ыҡ-мыҡ итеү -
2 замереть
1. сов.туҡтап (ҡатып) ҡалыу, шып туҡтау, шаҡ ҡатыу2. сов.остаться невысказанным, непроизнесённым – о словах, звукахәйтелмәй (һөйләнмәй) ҡалыу3. сов. перен.туҡтау, тыныу, тымыу, тымып (тынып) ҡалыу -
3 застопориться
1. сов.туҡтау, туҡтап ҡалыу, хәрәкәтһеҙ ҡалыу2. сов. перен., разг.туҡталыу, тотҡарланыу -
4 малый
I1. прил.бәләкәй, бәләкәс2. прил.только кратк. ф.бәләкәй, наҡыҫс малых лет — бәләкәйҙән үк, йәштән үк, бала саҡтан уҡ
самое малое — кәмендә, кәм тигәндә
без малого; без мала — тип әйтерлек, -ға/-гә яҡын
от мала до велика — йәше-ҡарты, олоһо-кесеһе
мал золотник, да дорог — аҫыл таш ҙур булмай, алтын ҙур булмай
за малым дело стало — эш юҡҡа ғына туҡтап ҡалды, эш бик бәләкәй нәмәгә килеп терәлде
IIм; разг.егет (кеше), йәш егет (үҫмер) -
5 покачаться
сов.бәүелеү, тирбәлеү -
6 щепа
-
7 дача
I1. ж см. дать 1-9дача показаний юр. — мәғлүмәттәр биреү, һөйләп биреү
2. жпорциябирем, биреү, бер тапҡыр бирерлекIIждача, кирәкҡаланан ситтә һалынған йорт, баҡса йортождачаурман янындағы ер бүлемеIVж; ист.дайса, дачареволюцияға тиклем Рәсәйҙә башҡорт ҡәбилә-ырыуҙарының аҫаба ер биләмәләре -
8 заикнуться
1. сов.; разг.запнуться на полусловетотлоғоп ҡалыу, туҡтап тороу2. сов.; разг.о ком-чём; перен.намекнутьәйтеп (өндәшеп) ебәреү, телгә алыу -
9 красный
1. прил.ҡыҙыл2. в знач. сущ. мн. красныеҡыҙылдар3. прил., трад.-поэт.ясный, радостныйяҡты, аяҙ, сафдень был красный — көн аяҙ, матур ине
4. прил., спец.ҡиммәтле (аҫыл, затлы) сорт (тоҡом)красный гриб бот. — уҫаҡ бәшмәге
красная девица см. девица; красное дерево — ҡыҙыл ағас (мебель яһау өсөн ҡулланылған ҡиммәтле ағас)
пустить красного петуха — ҡыҙыл әтәс ебәреү, ут һалыу (төртөү)
-
10 не
I1. частицадля выражения полного отрицания-ма/-мә, -май/-мәй, -маҫ/-мәҫ2. частицадля придания неопределённости, неполного отрицаниятүгел, -ма/-мәговори не говори — әйттең ни, әйтмәнең ни
3. частицапри противопоставлениитүгелне река, а гора — йылға түгел, ә тау
4. частицадля придания или усиления утвердительного значения-ма/-мә түгел, -ма/-мә5. частицадля выражения предположительноститүгел, -ма/-мә6. частицав сочетании с предлогом без придаёт значение ограниченного утвержденияшаҡтай, -майынса/-мәйенсә түгел7. частицав сочетании с частицами чуть, едва образует сочетания со значением возможности, допустимостисаҡ ҡына (аҙ ғына) -мау/-мәү (-май/-мәй) ҡалыу, -а/-ә яҙыу8. частицапри глаголах на -ся, имеющих приставку на, обозначает невозможность, нежелание и т.п. прекратить действие-ма/-мәне настолько..., чтобы — -маҫлыҡ/-мәҫлек (дәрәжәлә) түгел
он не настолько болен, чтобы не прийти на работу — ул эшкә килмәҫлек ауырыу түгел
не то..., не то — әллә..., әллә
не то снег, не то дождь — әллә ҡар, әллә ямғыр
не только..., но и — ғына түгел, -да/-дә
не только дети, но и взрослые — балалар ғына түгел, ололар ҙа
не что иное, как — ғына, башҡа бер ни түгел
тем не менее — шулай булһа ла, шулай булыуға ҡарамаҫтан
хотя (и) не..., но (однако) — -маһа ла/-мәһә лә
хотя и не соглашается, но понимает — риза булмаһа ла аңлай
не столько..., сколько — -дан/-дән, -ҙан/-ҙән бигерәк
он не столько умён, сколько находчив — ул аҡыллы булыуҙан бигерәк тапҡыр
IIприл.всегда под ударением; в сочетании с предлогами является отделяемой частью местоимений некого, нечегоюҡ -
11 обернуться
1. сов.боролоу, әйләнеү, боролоп (әйләнеп) ҡарау2. сов.әйләнеп сығыу3. сов. перен.әйләнеү, (икенсе төрлө) бүтән төҫ (юл, йүнәлеш, боролош) алыу4. сов. разг.съездив, сходив, вернуться назадәйләнеп (боролоп) ҡайтыу5. сов. разг.выйти из затрудненияетешеү, өлгөрөү, өлгәшеү6. сов.кем-чем, в кого-что; фольк.әйләнеү, әүерелеү7. сов. экон.әйләнеш яһау -
12 родимый
1. прил.тыуған, үҙ2. в знач. сущ. м и ж родимый и родимаяв обращениитуғанҡай, йөрәккәй, бәғерем, ҡәҙерлем, һөйөклөм3. в знач. сущ. мн. родимыеродители, родныеата-әсәләрродимое пятно: — 1) (ҡыҙыл) миң (тап)
2) иҫкелек ҡалдығы
См. также в других словарях:
ақ егіс — (Жамб.: Мер., Шу) бидай, арпа, сұлы егістігі. А қ е г і с бригадасы жұмысты аяқтап қалды (Жамб., Шу) … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі
қазы тіс — (Сем.: Көкп., Ақс.) шөп машинасының орағының екі жағындағы темір. Қ аз ы т і с і сынғандықтан машина тоқтап қалды (Сем., Көкп.) … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі
скова — (Гур., Мах.) домалақ қамыт. С к ов а н ы дұрыс салмағандықтан качалка тоқтап қалды (Гур., Мах.) … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі
диван-кереует — зат. Әрі диван, әрі кереуеттің қызметін атқаратын үй жиһазы. Үйіндегі д и в а н к е р е у е т к е жатып, бірер сағат ұйықтап алды (Соц. Қазақст., 18.04.73, 2) … Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі
сыртқарырақ — сын. Сырт жағын ала, алыстау. Айбосын олардың кешегі қайтқан жөнін анықтап алды да, іздің табанымен тура жүрмей, с ы р т қ а р ы р а қ салып отырды (К.Ахметбеков, Ақдала, 2, 271) … Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі
әмсе — 1 (Алм., Кег.; Талд.: Сарқ. Гв.) әрдайым, әрқашан. Жүгеріміз су жоқтықтан, ә м с е сирек шығады (Талд., Гв.). Жұмысымыз ә м с е осылай (Алм., Талд.). –Қорқытпа, мен қорқып болғам! – деді Асқар қызарақтап. – Таудың басында тұрып етегінде не боп… … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі
бет — алдыңыздан жарылқасын! Құдай оңғарсын, сәтін берсін! Жолы да, атағы да үлкен Ғафаңа (Ғафу): Б е т а л д ы ң ы з д а н ж а р ы л қ а с ы н! дедім (Қаз. әдеб., 15.06.1973, 2). Бетке күйе жағу. этногр. Күнәлі адамға тағайындалған жазаның бір түрі. Б … Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі
бас — амандық садақасы. Жеке басы үшін берілетін садақа, пітір. Кешкілікті ауызашар, таңертеңгілікті сәресі дейді. Ораза уақытында мұсылмандар семьясының әрбір басына б а с а м а н д ы қ (пітір) с а д а қ а с ы н төлейді (Ана тілі, 26.04.1990, 6). Бас… … Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі
көз — … 2. Аттың шашасының жоғарғы жағына сіңір мен сүйектің арасына жиналған сары су. «К ө з» екі қалтадан тұрады. Томпайған ісікке үшкір бізді тықсаңыз сары су ағып кетеді (Алматы ақшамы, 13. 11. 1991, 3). Көз аңғалағы. Көз орналасқан бас сүйек… … Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі
Христиандық — (гр. Хristos помазанник Божий – маңдайына бақ қонған, Құдайдың сүйген құлы) – буддизм және исламмен қатар үш әлемдік діндердің бірі. Оның негізгі қайнар көздері Қасиетті Жазу – Інжіл (Библия ) және Қасиетті Аңыз – соборларда жасалған догматтар,… … Философиялық терминдердің сөздігі
жалбас — (Монғ.) жалды, жалы мол, жалы күзелмеген. Жалы жер сызған ж а л б а с жуан жирен айғыр үйірінен сытыла шығып бұның қасынан шаңға көміп өте берді (Церендор. Е. ул., 23). Арқан бойы алда келе жатқан Серікболдың астындағы ж а л б а с торы бір… … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі